Rozwój mowy dziecka
przez Pedagog w domu · 15 maja 2020
Każdy rodzic z niecierpliwością czeka na pierwszy świadomy uśmiech dziecka, potem na głużenie, gaworzenie, aż w końcu na pierwsze postawione kroczki i pierwsze wypowiedziane słowo. Rozwój mowy dziecka jest bacznie obserwowany przez rodziców. Kiedy kończy pierwszy rok życia, z niecierpliwością czekają na, to aż dziecko wypowie swoje pierwsze “mama”, “tata”. Rodzicom przestaje wystarczać słodkie gaworzenie. Chcą pokazywać dziecku świat, opowiadać mu o tym, co się dzieje w przyrodzie, uczyć nowych słów i odpowiadać na pytania małego człowieka. Jednym słowem rodzice chcą mieć w dziecku towarzysza rozmowy, dlatego tak czekają na to, aż dziecko zacznie mówić.
Rozwój mowy następuje etapami. Najpierw pojawia się płacz, który jest główną formą porozumiewania się dziecka z otoczeniem. Z czasem dziecko zaczyna głużyć, potem gaworzyć. Rozumie coraz więcej i coraz więcej dziecko chce przekazać światu. Aż w końcu pojawiają się pierwsze słowa. Pierwsze wypowiedzi dziecka przyjmują postać dwuwyrazową, po to by później mogło budować zdania złożone.
Baczna obserwacja rozwoju mowy dziecka pozwala na wychwycenie nieprawidłowości i zapobieganie dysfunkcjom. Obserwując swoje dziecko, rodzice mogą dokonać wstępnej oceny rozwoju mowy i wyłowić ewentualne odchylenia od normy. A ponieważ wczesna terapia rozwoju mowy pozwala na uzyskanie pożądanej sprawności językowej i komunikacyjnej, warto znać etapy rozwoju mowy dziecka.
Rozwój mowy dziecka- pierwszy rok życia.
Pierwszy miesiąc: krzyk, płacz
Kiedy dziecko przychodzi na świat, to pierwszym dźwiękiem, jaki wydaje jest głośny krzyk. W tym momencie młoda mama zaczyna płakać z radości bo wie, że jej dziecko urodziło się całe i zdrowe. W końcu krzyk/ płacz jest jednym z kryteriów oceny stanu zdrowia noworodka. Dla rodziców jest, to wzruszająca i piękna chwila. Wiedzą, że ich dziecko potrafi oddychać i jest gotowe do samodzielnego życia, poza łonem matki. Dziecko szybko orientuje się, że za pomocą płaczu może komunikować się z otoczeniem, że w ten sposób wywołuje określone reakcje u dorosłych. Dzięki krzykowi, potrzeby dziecka zostają zaspokojone, dlatego noworodek wykorzystuje płacz świadomie i celowo.
Drugi miesiąc: głużenie
Czas szybko mija, aż w końcu dziecko kończy drugi miesiąc. Wtedy też zaczyna się kolejny etap rozwoju mowy dziecka, który trwa kilka miesięcy- to GŁUŻENIE. Mówi się, że dziecko wtedy słodko grucha, jak gołąbki. Pierwsze dźwięki, jakie wydaje, to samogłoski.
Piąty miesiąc: gaworzenie
Nasz słodki maluszek rośnie. Coraz bardziej poznaje świat, coraz więcej rozumie i uważnie słucha, tego, co mówią do niego inni. Pod koniec czwartego miesiąca życia dziecka, pojawiają się pierwsze spółgłoski prymarne. Co to takiego? To “p”, “b”, “m“, czyli spółgłoski dzięki którym dziecko buduje później swoje pierwsze wyrazy. Niemowlę coraz częściej realizuje sylaby, które są zbudowane ze spółgłosek i właśnie samogłosek prymarnych. Zaczynają się pojawiać również kolejne spółgłoski, takie jak:”t”, “d”, “g”. Dziecko zaczyna naśladować samego siebie. Pojawia się gaworzenie samonaśladowcze, które świadczy o prawidłowym rozwoju mowy u dziecka. Jeśli takie zachowania się nie pojawiają, może to świadczyć o zaburzeniach rozwoju mowy lub uszkodzeniu słuchu. Dziecko uważnie słucha dźwięków pochodzących z otoczenia, zaczyna je utrwalać i powtarzać w formie sylab otwartych. Niemowlę bawi się głosem, co budzi pozytywne emocje wśród rodziny.
Ósmy miesiąc: rozumienie prostych komunikatów
Kolejne miesiące przynoszą wiele zmian w rozwoju dziecka. Również można je zauważyć w rozwoju mowy. Dziecko zaczyna rozumieć coraz więcej. Pomimo tego, że nie potrafi jeszcze mówić, powtarzać wypowiedzi innych, to zaczyna rozumieć, co mówią do niego rodzice i dziadkowie. Komunikaty, które są połączone z gestem, mimiką, czy działaniem, są dla malucha coraz bardziej zrozumiałe.
Dziewiąty miesiąc: intencjonalna komunikacja
Dziecko zaczyna być świadome, tego, że może wchodzić w interakcje z innymi ludźmi, a nawet z przedmiotami. Coraz częściej pojawia się świadome inicjowanie dialogu przez dziecko. Na tym etapie maluch kieruje swoje wypowiedzi do osoby dorosłej, naśladuje dźwięki i podąża za wzrokiem rodzica. Pod koniec 9 miesiąca, dziecko potrafi już używać gestów wskazujących, dzięki którym zwraca uwagę dorosłego na przedmiot lub zjawisko. W ten sposób komunikuje dorosłemu, że ma na coś ochotę (“Daj mi to”), albo chce pokazać coś, co jest dla niego bardzo interesujące (“Zobacz!”).
Dziesiąty miesiąc życia dziecka: gotowość do nauki języka
Komunikowanie się z otoczeniem za pomocą gestów oznacza, że dziecko jest już gotowe do nauki języka. Zaczyna się tworzyć system fonetyczno- fonologiczny. Dziecko buduje wyrazy jedno- lub dwusylabowe, powtarza proste dźwięki- sylaby, które słyszy w swoim otoczeniu. Bawi się głosem, próbuje nazywać po swojemu przedmioty i osoby. Śpiewanie sprawia dziecku dużo radości.
Po jedenastym miesiącu:
Pod koniec pierwszego roku życia, dziecko rozumie coraz więcej słów, reaguje na własne imię i zna imiona domowników, poznaje nazwy przedmiotów, czynności i sytuacji. Dziecko wie, co oznaczają proste polecenia rodziców, rozumie proste pytania, które kierują do niego dorośli: “Gdzie mama/tata?”, “Daj”, “Nie wolno”, “Zostaw”. Domyśla się, co będzie się działo, gdy mama zawoła, że zbliża się “kąpiel”, albo, że czas na “spacer”. Krótkie, poprawne komunikaty stosowane w tym okresie przez rodziców pozwolą dziecku lepiej je zrozumieć i zapamiętać.
Rosnę i coraz więcej rozumiem!
1 miesiąc: Za pomocą krzyku i płaczu porozumiewam się ze światem!
2 miesiąc: Już potrafię głużyć!
5 miesiąc: Lubię gaworzyć! Sprawia mi to wiele radości! Wymawiam: “p”, “b”, “m”, “t”, “d”, “g”, po to by później zawołać “mama” i “tata”.
8 miesiąc: Rozumiem coraz więcej! Mówię pierwsze słowa: “da”, “am”, pa-pa”, “mama”, “tata”, “baba”.
9 miesiąc: Potrafię używać gestu palca wskazującego! Mogę pokazać, co chcę dostać. Ale super!
10 miesiąc: Doskonale bawię się swoim głosem: sporo powtarzam i śpiewam!
11- 12 miesiąc: Znam kilka/ kilkanaście słów, znam już Wasze imiona i reaguję na własne, a do tego wiem, co to znaczy, że idziemy na “spacer”, będzie “kąpiel”, a i oczywiście, że nie wolno mi czegoś robić! Ach te zakazy…
Rozwój mowy dziecka: drugi rok życia
Słowa wypowiadane przez dziecko często są uproszczone, a trudne do wypowiedzenia spółgłoski są zastępowane przez inne. Jednak zjawiska te powinny ustąpić wraz z rozwojem mowy dziecka i zwiększeniem możliwości artykulacyjnych.
Mowa bierna u ponad rocznego dziecka, jest bardzo dobrze rozwinięta. Dziecko wiele rozumie, zna nazwy przedmiotów, nazwy zwierząt, rozpoznaje imiona rodziców. Dziecko posługuje się przede wszystkim rzeczownikami, a czasowniki występują raczej w formie rozkazów lub oznajmień: “daj”, “am”, “a-a-a”. W mowie dziecka występują również onomatopeje- czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze i homonimy, czyli wyrazy o podobnym brzmieniu, ale innym znaczeniu.
Z czasem dziecko zaczyna łączyć słowa w zdania. Najpierw pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe, np. “mama buty”, “baba am”. Dziecko potrafi za pomocą słów powiedzieć coraz więcej, a jego słownik jest nieustannie wzbogacany.
Co już potrafię powiedzieć?
Znam coraz więcej słów!
Rozpoznaję imiona innych osób z mojego otoczenia!
Znam i reaguję na własne imię!
Poznaję ciągle nowe nazwy przedmiotów i zwierząt!
Trudność sprawia mi wypowiadanie niektórych spółgłosek: f, w, k, g
Czasami “plącze mi się język” i zamiast powiedzieć “szalik”, to mówię “salik”
Albo całkowicie przekręcam słowa! Wszyscy się śmieją, kiedy zamiast “telefon”, mówię “fetelon”!
Zaczynam łączyć słowa w zdania i wreszcie mogę zawołać mamę na spacer! Mama doskonale wie, co oznacza”mama buty”!
Mówię w trzeciej osobie liczby pojedynczej, ale jeszcze trochę i pojawi się forma “ja” 🙂
Taki jestem zuch!
Jak rozwija się mowa dziecka w kolejnych latach jego życia?
W trzecim roku życia słownik dziecka zawiera coraz więcej słów, które rozumie i potrafi wypowiedzieć. Dziecko trzyletnie wymawia już wszystkie samogłoski, oprócz nosowych (ą, ę). Ma problemy z wypowiadaniem głosek dziąsłowych, czyli: “sz”, “ż”, “cz”, “dż”, “l”, “r”. Pod koniec trzeciego roku życia dziecko potrafi zbudować zdania pojedyncze i złożone, które są zdecydowanie dłuższe niż do tej pory.
Trzylatek doskonale potrafi komunikować swoje potrzeby, zadaje coraz więcej pytań, ciekawi się zjawiskami przyrody, ludźmi, otaczającym światem. Dziecko często mówi “po swojemu”, jednak jego wypowiedzi są coraz bardziej zrozumiałe dla innych ludzi. Miękka artykulacja głosek, zastępowana jest prawidłową ich wymową. W tym momencie można już mówić o zakończeniu procesu nabywania mowy. Dziecko wkracza w etap, który polega na jej doskonaleniu.
Czwarty rok życia dziecka, to czas ostatecznego formowania się systemu fonetyczno- fonologicznego. Dziecko cały czas wzbogaca zakres słownictwa, potrafi używać nazw abstrakcyjnych, a także potrafi używać określeń czasu i przestrzeni. Pojawiają się głoski dziąsłowe: “sz”, “ż”, a potem “cz”, “dż”.
Głoska “r” nie musi być jeszcze sprawnie wypowiadana przez dziecko, dlatego brak poprawnej wymowy nie powinien niepokoić rodziców.
Słownik dziecka zawiera wiele przymiotników i przysłówków. Pojawia się coraz mniej błędów gramatycznych, ale za to dziecko posługuje się zdrobnieniami i zgrubieniami. Jeżeli kilkulatek ma problemy z wypowiedzeniem nowego lub trudnego słowa, to zdarzają się metatezy (przestawienie głosek, sylab w wyrazie, słów w zdaniu) lub opuszczanie sylab.
Piąty i szósty rok życia dziecka, to etap w którym ostatecznie kształtuje się system językowy. Rozwój mowy zostaje zakończony, a system fonetyczno-fonologiczny, jest w pełni ukształtowany. Dzieci w tym wieku bawią się słowami, rymami i zauważają, że słowa mogą mieć wiele znaczeń. Zaczynają posługiwać się metaforą i porównywać. Sześciolatek operuje wszystkimi częściami mowy, zna i stosuje większość kategorii gramatycznych, a także przestaje kierować się podczas wypowiedzi emocjami.
U dzieci sześcioletnich mowa pełni funkcję poznawczą i społeczną. Dziecko swobodnie wplata do swoich wypowiedzi elementy gwary, a nawet fragmenty wypowiedzi osób dorosłych. Stosuje często kolokwializmy ( potoczne słowa) i potrafi wykorzystywać wiadomości zasłyszane w radiu, telewizji, czy fragmenty książek.
Tak dużo już potrafię!
Potrafię łączyć słowa w zdania!
Tworzę zdania pojedyncze i złożone, ale jako pierwsze pojawiają się zdania przyczynowe: Nie ćem, bo to jeś niedoble.
Zaimek “się” często używam na początku zdania. Ale jest, to całkiem zabawne! A mama i tak wie, o co mi chodzi! 🙂
Zaczynam coś mówić, ale zdarza mi się nie dokończyć wypowiedzi… W końcu mam tyle, do opowiedzenia i tyle jeszcze muszę rzeczy poznać!
Zadaję coraz więcej pytań. Ale wszyscy coraz lepiej mnie rozumieją!
Zaczynam doskonalić swoje umiejętności, więc i wypowiedzi są bardziej zrozumiałe.
Wiele rozumiem i dużo mówię. Czasami się pomylę, coś przekręcę, albo zgubię sylabę… Ale wszyscy wtedy się, tak fajnie śmieją 🙂
Doskonale wiem, jak zabawić towarzystwo! Stosuję metafory, powtarzam, to co mówi mama, albo to co usłyszałem w telewizji.
Ale mamo! Jeśli zauważysz jakieś nieprawidłowości w rozwoju mojej mowy, to zabierz mnie do specjalisty! Nie zwlekaj!
1 Odpowiedź
[…] Rozwój mowy dziecka […]