Nagroda i kara w wychowaniu- czyli władza rodzicielska

Nagroda i kara w wychowaniu- czy, to na pewno dobra droga do osiągnięcia określonego zachowania przez nasze dziecko?

Pewnie tak jak ja, też jesteś rodzicem. Dlatego, nie będę tłumaczyć tutaj czym jest wychowanie. Doskonale znasz trudy rodzicielstwa. Już wiesz, że dziecko wywraca nasz świat do góry nogami. To co do tej pory zaprzątało naszą głowę w jednej chwili staje się nieistotne. Każdy dzień przepełniony jest troską, ale również ogromem obowiązków.

Brak odrobionych lekcji, rozlany sok, podarte spodnie, podkradanie słodyczy, uwaga w zeszycie, bójka z bratem i kolejny raz, kiedy sucha bułka, to danie dnia… Znowu zastanawiasz się nad tym, co zrobić, żeby ten dzieciak, który kiedyś był słodkim bobaskiem Cię słuchał? Marzysz o tym, żeby stosował się do tego, co mówisz i o co prosisz….

Nagroda i kara w wychowaniu- czy przynoszą oczekiwane efekty?

Każdy z nas był kiedyś ukarany i jak to mówią “przywrócony do pionu”. Więc dlaczego by nie spróbować? Być może przyniesie, to pewne efekty. Jednak należy pamiętać, o tym, że to najpierw my rodzice mamy największy wpływ na rozwój naszego dziecka. To my kształtujemy jego osobowość, pokazujemy, co jest dobre, a co złe. Uczymy, go życia w społeczeństwie, dajemy przykład, tego jak powinna funkcjonować rodzina… A kara?

Kara, to najprostsza droga, do uzyskania tego, co chcemy. Ale również to nic innego, jak sprawowanie kontroli i władzy wobec osoby, którą karzemy. Kara nie buduje poczucia bezpieczeństwa, a wręcz przeciwnie sprawia, że dziecko traci do rodzica zaufanie. Uczy się, że problemy można rozwiązywać agresją, a nie rozmową. A przecież wszyscy mieliśmy zachowywać się asertywnie…. Więcej o asertywności znajdziesz tutaj https://pedagogwdomu.pl/asertywnosc-co-to-jest/

Wyznaczanie granic, pokazywanie co jest dobre, a co złe, co wolno, a czego nie wolno, to ważny aspekt wychowania. To dorosły sprawuje opiekę nad dzieckiem, jest za nie odpowiedzialny. Jednak należy pamiętać, że dziecko, to odrębna jednostka, która nie jest naszą własnością. Dlatego nie zachowujmy się, jak własny szef, który respektuje jedynie własne zdanie. Zadbajmy o to, aby nasze dzieci chętnie pomagały w domu, były zmotywowane do nauki, z radością bawiły się z rodzeństwem i miały szacunek do siebie i do innych ludzi.

Bezstresowe wychowanie: czy da się przeżyć dzieciństwo bez kar i nagród?

Kary i nagrody, to narzędzia w rękach rodziców, które mają za zadanie skłonić dziecko do zmiany swojego zachowania. Każdy rodzic wie, że dla dziecka nagrodą może być zadowolona mina, gest, słowo. Miłe gesty wywołują u dziecka pozytywne uczucia, co zachęca go do powtarzania nagrodzonego zachowania. Z kolei niezadowolenie ze strony rodzica, to informacja dla dziecka, że powinno zmienić swoje zachowanie.
Mamy nadzieję, że dziecko widząc nasze niezadowolenie zacznie postępować inaczej. Nie zawsze tak jest. Często kary przynoszą odwrotny skutek.

Mamy nadzieję, że dziecko widząc nasze niezadowolenie zacznie postępować inaczej. Nie zawsze tak jest. Często kary przynoszą odwrotny skutek.

Jednak, nie zawsze jest tak, że to co rodzic uważa za nagrodę, dla dziecka nią będzie. Bywa, że dziecko nie jest zadowolone z nagrody ponieważ nie jest ona w takiej formię, jakiej oczekiwało. Również może być odwrotnie i to kara może okazać się dla dziecka czymś korzystnym. Dlaczego? Załóżmy taka sytuację:

Jesteśmy w odwiedzinach u rodziny. Zajęci rozmową nie zwracamy uwagi na nasze dziecko, a ono wciąż domaga się naszej uwagi. Zachowuje się coraz gorzej i mimo naszych próśb nie przestaje hałasować, płakać, skakać, piszczeć i wyprawiać innych dziwactw. My coraz bardziej zdenerwowani i zawstydzeni całą sytuacją w końcu karcimy dziecko klapsem.

Czy ten klaps będzie w tym momencie dla dziecka karą? Nie… Ponieważ dziecko domaga się naszej uwagi, to kara, nawet w postaci klapsa zamienia się w nagrodę. Dziecko zostaje dostrzeżone przez rodzica i jest w centrum uwagi, a o to mu właśnie chodziło. Takie sytuacje często zdarzają się podczas spotkań z rodziną, z przyjaciółmi, na zakupach. Wszędzie tam, gdzie rodzice zajęci swoimi sprawami, nie zwracają na dziecko uwagi.

Jeśli nie kara i nagroda, to co w zamian?

Po pierwsze należy umiejętnie posługiwać się mechanizmem kar i nagród, tak aby nie popadać w skrajność. Jeżeli rodzic zanadto chce uszczęśliwić swoje dziecko, niczego mu nie odmawia, to oddaje władzę rodzicielską dziecku. Nieustanne spełnianie zachcianek, wyręczanie, ciągłe pochwały, powodują, że rodzic przestaje być liderem. Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa, nie wie w jaki sposób powinno się zachowywać. Skutkami takiej postawy rodziców może być agresja, apatia, kapryszenie ze strony dziecka.

Dlatego najlepiej, jeżeli rodzice będą szanować swoje dziecko i traktować je na równi. A szacunek wobec dziecka objawia się stawianiem mu wyzwań, wymagań, pozwalaniem na bycie samodzielnym i odpowiedzialnym za własne czynny.

Rodzicu zamiast karania:

• Wskaż w czym dziecko mogłoby ci pomóc– traktuj dziecko, jak równoprawnego członka rodziny, pozwól mu uczestniczyć w życiu rodziny. Angażuj dziecko w zakupy, pozwól mu pomagać podczas gotowania, wskaż mu jego obowiązki.
• Wyraź ostry sprzeciw, powiedz o swoich uczuciach i oczekiwaniach– Powiedz, że nie podoba ci się takie zachowanie, że oczekujesz czegoś innego. Na przykład: “oczekuję, że odłożysz moje kosmetyki na miejsce”, “liczę na to, że pożyczone narzędzia będą oddane natychmiast, jak skończysz”.

“Pójdziesz ze mną na zakupy pod warunkiem, że będziesz chodził razem ze mną i mi pomagał”

• Pokaż dziecku, jak może naprawić zło.
• Zaproponuj dziecku wybór– powiedz, czego oczekujesz w zamian. Na przykład, jeżeli córka bierze Twoje ubrania bez pozwolenia, następnym razem przedstaw własne warunki. “Możesz pożyczać moje ubrania, pod warunkiem, że będziesz je oddawała czyste i niezniszczone”.
• Przejmij inicjatywę– ” Skoro pożyczyłaś moją bluzkę, to pamiętaj, że ma wrócić na swoje miejsce”.
• Daj dziecku odczuć konsekwencje złego zachowania– Jeżeli dziecko biega podczas zakupów i wymusza kupno zabawek, następnym razem daj mu odczuć konsekwencje i zostaw je w domu. Nie tłumacz, nie moralizuj, po prostu pójdź sama na zakupy.

Czym jest nagroda i jak działa jej mechanizm?

Nagroda, to nic innego jak pozytywne uczucia, których doznaje dziecko. Jeżeli chcemy nagrodzić zachowanie naszego dziecka, to najczęściej po prostu je chwalimy. Wydawałoby się, że nie ma nic prostszego niż pochwała. Jednak udzielanie pochwał nie jest takie proste i może przynieść nieoczekiwane efekty.

Już wcześniej wspominałam, że nagroda może stać się dla dziecka karą. Dzieje się tak, kiedy nagroda nie jest przyznana w krótkim czasie po wykonaniu czynności. Staje się wtedy dla dziecka mało istotna i traci wartość. Również niewspółmierność z oczekiwaniami dziecka powoduje, że nagroda nie przynosi efektu.

Nieumiejętne stosowanie pochwał

• Pochwała niezgodna z prawdą, może prowadzić do zaprzeczenia – osoba chwalona nie zgadza się rozmówcą.
• Może być powodem obawy i wywoływać niepokój– strach przed porażką.
• Uwidacznia nasze słabe strony– osoba chwalona uważa, że pochwała nie jest adekwatna do umiejętności.
• Może być odczytana, jako manipulacja– będąc chwalonym bez większego powodu, zastanawiamy się nad korzyściami, jakie chce uzyskać rozmówca.

Podsumowanie:

Kara i nagroda, to mechanizmy, które mają za zadanie pomóc nam rodzicom w osiągnięciu celu. Chęć zmiany zachowania naszego dziecka, skłania nas do stosowania kar, w postaci gestu, słowa, czy miny. Mamy nadzieję, że dziecko widząc nasze niezadowolenie zacznie postępować inaczej. Nie zawsze tak jest. Często kary przynoszą odwrotny skutek. Podobnie jest z pochwałami. Pochwała, to nic innego jak nagroda. Jednak należy pamiętać, że niewłaściwe stosowanie pochwał może wywołać więcej szkody niż pożytku. Dlatego trzeba wiedzieć, jak mądrze chwalić swoje dziecko i jak często to robić.